چون ز سلطانان گیتی شهریاراست اختیار

فرخ آن صاحب که باشد اختیار شهریار

صاحبی باید که باشد کاردان و دوربین

درخور صاحبقرانی کامران و کامکار

صاحب دنیا به صدر اندر نظام الدین سزد

چون معزالدین بود صاحبقران روزگار

بخت تلقین کرد و تأیید الهی ره نمود

تا معزالدین معزالدوله را کرد اختیار

مشرق و مغرب مهیا شد چو سلطان جهان

داد کار مشرق و مغرب به دست مرد کار

صاحبی بنشست در دیوان که از انصاف او

خیر و راحت کرد روزی بندگان را کردگار

صدر نیک اختر محمد بن سلیمان آنکه هست

چون محمد دین پرست و چون سلیمان ملک دار

از نظام رسم او شد شغل گیتی بر نظام

وز نگار کلک او شد کار عالم چون نگار

باغ ملت را ز رسم او پدید آمد درخت

سال دولت را ز عدل او پدید آمد بهار

بوی خلق او معطرکرد صحن بوستان

سرو عقل او مزین کرد طر ف جویبار

گلبنی بنشاند انصافش به ملک اندر که هست

شاخش اندر قیروان و بیخش اندر قندهار

رای او امروز ما را کرد خرم تر ز دی

فر او امسال ما را کرد فرخ تر ز پار

شد ز نور طلعت او دیدهٔ ملت قریر

یافت از تدبیر و رای او دل دولت قرار

ملک را با سیرت او هست جای تهنیت

خلق را در خدمت او هست جای افتخار

رام شد چون مرکبی در زیر بختش آسمان

آسمان مرکب سزد چون بخت او باشد سوار

روی هامون را ز بهر جود او زرین کند

چون برآید بامدادان آفتاب از کوهسار

توتیا سازد سپهر از بهر چشم اختران

چون ز نعل مرکب او از زمین خیزد غبار

بی هوای او نباشد مهر تابان را مسیر

بی مراد او نباشد چرخ گردان را مدار

شمس بودی عقل او گر شمس بودی بی زوال

بحر بودی جود او گر بحر بودی بی کنار

مهتران را از حوادث هست توقیعش پناه

کهتران را از نوایب هست درگاهش حصار

آب را ماند تو گویی طبع او گاه لطف

خاک را ماند تو گویی حلم او گاه وقار

چیست آن آبی کزو یابد موافق آبروی

چیست آن خاکی کزو گردد مخالف خاکسار

تا به بار آمد گل اقبال او در باغ ملک

هست بدخواهان او را زان گل اندر دیده خار

در صدف دریا به نور رای او سازد همی

از سرشک ابر مروارید و در شاهوار

از پی آن تا تواند کرد قهر دشمنان

مرد را گر زور و قوت باید اندر کارزار

روز قهر دشمنان در پیش عزم و حزم او

سیل ها را در جبال و موج ها را در بحار

چون قلم گیرد بود روح الامینش بر یمین

چون عنان گیرد بود بخت بلندش بر یسار

حشمت او هست اصل و کار دیوان هست فرع

فرع باشد بی خلل چون اصل باشد استوار

ماه و خورشید از محاق و از کسوف ایمن شوند

گر زعالی رای او خواهند هر دو زینهار

سائلی کز جود او یابد نعم هنگام بر

زایری کز عدل او یابد نظر هنگام بار

آن شود همچون خلیل از باد او آتش نشین

وین شود همچون کلیم از فر او دریاگذار

از شرار نار دوزخ عفو او سازد سرشک

وز سرشک آب حیوان خشم او سازد شرار

فرق بر فرْقد رسد گر جاه او یابد کلاه

شعر بر شعْری رسد گر نام او یابد شعار

گر بماند یادگار از هر کسی اندر جهان

من چنان خواهم که او ماند به جای یادگار

ای تبار تو ز حشمت سید و فخر کرام

ای تو از جاه و جلالت سید و فخر تبار

رای تو خورشید را ماند که چون پیدا شود

روشنایی گستراند بر بلاد و بر دیار

پیش ازین هرچ از مکارم بود در گیتی نهان

کرد در عصر تو اکنون دورگردون آشکار

مشک خوار و گوهرافشان است کلک اندر کفت

چون بود گوهرفشان کلکی که باشد مشک خوار

گاه مهر و گاه کین از مد و نقش او شوند

دوستان شاد وگرامی دشمنان غمگین و خوار

مرغ بی پرست و زو نامه همی پرد چو مرغ

مار بی بیچ است وزو دشمن همی پیچد چو مار

جز به دست چون تویی معجز نباشد آن قلم

جز به دست مرتضی معجز نباشد ذوالفقار

شاه گیتی را کنون بر توست جای اعتماد

ور چه گیتی از عجایب هست جای اعتبار

آدمی اسباب دنیا از تو جوید بر دوام

ور چه هست اسباب دنیا آدمی را مستعار

از شراب خدمت تو هرکه مست و خرم است

ایمن است از آفت بی عقلی و رنج خمار

وانکه از اقبال تو امید دارد یک نظر

گردد امیدش وفا بی وعده و بی انتظار

هیچکس در ثنا را چون تو نگزارد بها

هیچ کس زر سخن را چون تو نشناسد عیار

چون ز مدح تو بیارایم عروس طبع را

بر مثال لعبتی سیمین بر و مشکین عذار

مشتری زیبدکه باشد خاتم او را نگین

ماه نو شاید که باشد ساعد او را سوار

هرکه پیش تو نثاری آرد از زر و گهر

از ره معنی نثار او نباشد پایدار

من تو را اکنون نثاری پایدار آورده ام

بر بساط چون تو دستوری چنین باید نثار

تا ز بهر بی نیازی و ز بهر بی غمی

کیمیای نعمت و شادی عقارست و عقار

آب دست و خاک پایت باد دایم خلق را

مایهٔ شادی و نعمت چون عقار و چون عقار

ماهرویان طراز و مشک مویان ختن

پیش تو هنگام خدمت صف کشیده در قطار

کودکانی کرده از خوبی دل مردم اسیر

آهوانی کرده از شوخی دل شیران شکار

خط ایشان مشکبوی و خال ایشان مشک رنگ

جعد ایشان مشک بیز و زلف ایشان مشکبار

روز رزم و روز بزم از سهم و جشن هر یکی

رزمگه دشت قیامت ، بزمگه دارالقرار

تا هزار اندر عدد بیش از یکی باشد همی

تا یکی باشد همی اصل عدد اندر شمار

باد فرمان تو اندر مشرق و مغرب یکی

زیر فرمان تو باد اقبال و دولت صدهزار

هر کجا رای تو باشد چرخ بر تو مهربان

هرکجا عزم تو باشد دهر با تو سازگار

اندر احکام شریعت عصمت یزدانت پشت

واندر اسباب وزارت دولت سلطانْتْ یار